در راه هند – ترجمه دکتر فخر‌الدین شادمان-ایرانیان وقتی قادرند، به هیچ چیز قانع نیستند و پادشاهی روی زمین را کوچکترین پاداش دلاوری خود می‌پندارند. پس با چنین مردمانی جز به ادب و فروتنی سخن گفتن از خامی است. خان ایران نواب یا راجه هندوستان نیست که زود فریفته شود و گول بخورد. برای به دام انداختن یک دهقان این سرزمین هم باید دقیقه‌ها و نکته‌های فراوان به کار برد چرا که میان ایرانی سیاه چشم و هندوستانی سیاه پوست تفاوت از زمین تا آسمان است.
زن و مرد ایرانی دست باز دارند مسرف و مبذرند و به فکر فردا نیستند. و سیم و زر را برای خرج کردن و خوش گذرانی می‌خواهند نه پس انداختن و نفع بردن. پس چنانکه ما انگاشته بودیم به پول دل نمی‌بندند زیرا ملتی که نتواند پول را نگاه دارد به آسانی از آن می‌گذرد.
من خود بیش از صد بار شنیده و به کرات دیده‌ام که در ایران یک روز گدایی توانگر شده و مال داری تنگدست گشته است. کسی که امروز خانه و باغ و بوستان و کنیز و غلام دارد ممکن است فردا به نان شب محتاج باشد. چنین مرد دارنده‌ای که بینوا می‌شود با یک عالم صبر و تحمل بار سختی‌های زندگی را می‌کشد و بقیه عمر را در صحبت درویش‌ها به خواندن شعر می‌گذراند.
درمان آن تبذیر و اسراف، این تسلیم و رضاست. خلاصه نمی‌توان دانست که قدر ارزش سیم و زر نزد این قوم تیزهوش عشرت طلب چیست. از جاه پرستی و عزت خواهی ایشان غافل نباشید.
زنهار نگویید و ننویسید چیزی که بر آنها گران آید و تا می‌توانید ایشان را با القاب بخوانید و در هر موقع به بهانه‌ای بستایید.
خدا می‌داند که بعد از شاه عباس کار ایران به کجا خواهد کشید. به یاد دارم در کاغذی به شما نوشته‌ام که هنوز فکر ملی به آن معنایی که مقصود ماست در این سرزمین به وجود نیامده است.