اخبار داخلی اقتصادی تاثیر مثبت و غیرمنتظره کرونا در کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی

پایگاه اطلاع‌رسانی و پایش آثار اقتصادی کرونا , دوشنبه 24 آبان 1400

تاثیر مثبت و غیرمنتظره کرونا در کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی

iهموطن سلام-گزارش‌های جهانی نشان می‌دهد که در زمان شیوع کرونا و قرنطینه عمومی، مصرف سوخت‌های فسیلی و آلودگی ناشی از آن کاهش یافته و همچنین با کاهش قیمت این سوخت‌ها، فرصت‌های جدیدی برای سرمایه‌گاری در توسعه انرژی‌های پاک ایجاد شده است.

iهموطن سلام-گزارش‌های جهانی نشان می‌دهد که در زمان شیوع کرونا و قرنطینه عمومی، مصرف سوخت‌های فسیلی و آلودگی ناشی از آن کاهش یافته و همچنین با کاهش قیمت این سوخت‌ها، فرصت‌های جدیدی برای سرمایه‌گاری در توسعه انرژی‌های پاک ایجاد شده است. فرصتی کهبا عادی شدن دوباره اوضاع کشورها و اوج‌گیری دوباره سوخت‌های فسیلی، احتمالا از دست خواهد رفت.
مصرف سوخت فسیلی با توجه به آلودگی‌های زیست محیطی آن، اوضاع سال‌های طولانی است که جهان را بهم ریخته. آژانس بین المللی انرژی در تازه ترین گزارش خود تاکید کرده که برای عبور از بحران ناشی از سوخت‌های فسیلی، تا سال ۲۰۵۰ -یعنی کمتر از ۳۰ سال دیگر- باید یک جهش بزرگ در سرمایه‌گذاری بر روی انرژی پاک انجام شود. با این حال، فعلا یارانه‌ها به نفع سوخت‌های فسیلی است و این موضوع کار را برای سرمایه‌گذاری در انرژی پاک دشواره کرده است.
این آژانس از یارانه‌های مربوط به سوخت‌های فسیلی با عنوان انحراف بازار یاد کرده نوشته و تاکید کرده است: ﺍﻳﻦ یارانه‌ها، ﻣﺎﻧﻌﻲ ﺑﺮﺍی ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺍﻧﺮﮊی ﭘﺎﻙﺗﺮ ﺍﺳﺖ و ﺁﮊﺍﻧﺲ ﻣﺪﺕﻫﺎﺳﺖ ﺍﺯ ﺗﻼﺵﻫﺎی ﺑﻴﻦﺍﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﺮﺍی ﺣﺬﻑ ﺗﺪﺭﻳﺠﻲ ﺁﻧﻬﺎ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ. ﺭﻫﺒﺮﺍﻥ ﮔﺮﻭﻩ ۷ ﺩﺭ ﺍﺟﻼﺱ ﺍﺧﻴﺮ ﺧﻮﺩ ﻣﺠﺪﺩﺍً ﺑﺮ ﺗﻌﻬﺪ ﺧﻮﺩ ﺑﺮﺍی ﺣﺬﻑ ﻳﺎﺭﺍﻧﻪﻫﺎی ﺳﻮﺧﺖ ﻓﺴﻴﻠﻲ ﻧﺎﻛﺎﺭﺁﻣﺪ ﺗﺎ ﺳﺎﻝ ۲۰۲۵ ﺗﺎﻛﻴﺪ ﻛﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﻫﻤﻪ ﻛﺸﻮﺭﻫﺎ ﺧﻮﺍﺳﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺗﻌﻬﺪ ﻣﺰﺑﻮﺭ ﺑﭙﻴﻮﻧﺪﻧﺪ.
میزان یارانه‌های فسیلی
ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ۲۰۲۰ ﻛﺎﻫﺶ ﺗﻘﺎﺿﺎ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺑﺎ ﺍﻓﺖ ﻗﻴﻤﺖ ﺳﻮﺧﺖﻫﺎی ﻓﺴﻴﻠﻲ، ﺍﺭﺯﺵ ﻭﺍﻗﻌﻲ ﻳﺎﺭﺍﻧﻪﻫﺎی ﻣﺼﺮﻑ ﺳﻮﺧﺖﻫﺎی ﻓﺴﻴﻠﻲ ﺭﺍ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮﻳﻦ ﺣﺪ ﺧﻮﺩ (۱۸۰ ﻣﻴﻠﻴﺎﺭﺩ ﺩﻻﺭ) رساند؛ ﻳﻌﻨﻲ ﺣﺪﻭﺩ ۴۰ ﺩﺭﺻﺪ ﻛﻤﺘﺮ ﺍﺯ ﺳﻄﺢ ﺳﺎﻝ ۲۰۱۹. در واقع در این مدت، دولت‌ها یارانه بسیار کمتری به مصرف سوخت فسیلی اختصاص دادند؛ اتفاق امیدبخش و کاملا غیرمنتظره‌ای بود که با وجود کرونا محقق شد. ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺣﺎﻝ، با ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﻣﺠﺪﺩ ﻗﻴﻤﺖ ﺳﻮﺧﺖ ﻭ ﺭﺷﺪ ﻣﺼﺮﻑ ﺍﻧﺮﮊی، ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺑﺎ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺩﺭ ﺍﺻﻼﺣﺎﺕ ﻗﻴﻤﺖﮔﺬﺍﺭی، ﺍﺣﺘﻤﺎﻻً ﺍﺭﺯﺵ ﻳﺎﺭﺍﻧﻪﻫﺎی ﻣﺼﺮﻑ ﺳﻮﺧﺖ ﻓﺴﻴﻠﻲ ﺩﻭﺑﺎﺭﻩ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ۲۰۲۱ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ ﻛﻪ ﺭﻭﻧﺪی ﻧﮕﺮﺍﻥﻛﻨﻨﺪﻩ است آن هم ﺩﺭ ﺑﺮﻫﻪﺍی ﺍﺯ ﺯﻣﺎﻥ ﻛﻪ ﻛﺸﻮﺭﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﻼﺵ ﺑﺮﺍی ﺗﺴﺮﻳﻊ ﮔﺬﺍﺭ ﺍﻧﺮﮊی فسیلی ﻧﻴﺎﺯ ﺩﺍﺭﻧﺪ.
ﻛﻞ ﻳﺎﺭﺍﻧﻪ ﺍﻧﺮﮊی ﺳﻮﺧﺖﻫﺎی ﻓﺴﻴﻠﻲ ﺩﺭ ﺟﻬﺎﻥ ﺑﻪ ﻗﻴﻤﺖ ﺍﺳﻤﻲ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ۲۰۲۰ ﺣﺪﻭﺩ ۳۷۵ ﻣﻴﻠﻴﺎﺭﺩﺩﻻﺭ ﺑﻮﺩ. ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ۲۰۲۰ ﺳﻬﻢ ﺍﻧﻮﺍﻉ ﺣﺎﻣﻞﻫﺎی ﺍﻧﺮﮊی ﺍﺯ ﻛﻞ ﻳﺎﺭﺍﻧﻪ ﺳﻮﺧﺖ ﻓﺴﻴﻠﻲ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺮﺍی ﻧﻔﺖ ۵۴ ﺩﺭﺻﺪ، ﺑﺮﺍی ﺑﺮﻕ ۲۳,۷ ﺩﺭﺻﺪ، ﮔﺎﺯ ﻃﺒﻴﻌﻲ ۱۶.۸ ﺩﺭﺻﺪ ﻭ ﺫﻏﺎﻝ ﺳﻨﮓ ۵.۳ ﺩﺭﺻﺪ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ.
ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻧﻤﻮﺩﺍﺭ زیر ﻋﻠﻲﺭﻏﻢ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﻳﺎﺭﺍﻧﻪ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻲ ﺑﻪ ﺳﻮﺧﺖ ﻧﻔﺖ ﺑﺮﺍی ﺩﻭﻣﻴﻦ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺎﭘﻲ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ۲۰۲۰ ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ، ﺍﻣﺎ، ﻃﻲ ۱۰ ﺳﺎﻝ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻫﻤﻮﺍﺭﻩ ﻳﺎﺭﺍﻧﻪ ﺍﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﺑﻪ ﻧﻔﺖ ﺍﺯ ﺳﺎﻳﺮ ﺳﻮﺧﺖﻫﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. ﻣﻴﺰﺍﻥ ﻳﺎﺭﺍﻧﻪ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻲ ﺑﻪ ﻣﺼﺮﻑ ﻧﻔﺖ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ۲۰۲۰ ﺣﺪﻭﺩ ۲۰۳ ﻣﻴﻠﻴﺎﺭﺩ ﺩﻻﺭ ﺑﻮﺩﻩ ﻛﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﻝ ۲۰۱۹ ﺣﺪﻭﺩ ۲۵ ﺩﺭﺻﺪ ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ.
ﭘﺲ ﺍﺯ ﻧﻔﺖ ﻳﺎﺭﺍﻧﻪ ﺗﺨﺼﻴﺼﻲ ﺑﻪ ﻣﺼﺮﻑ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺑﺮﻕ ﺍﺯ ﺳﺎﻳﺮ ﺍﻧﻮﺍﻉ ﺳﻮﺧﺖ ﻃﻲ ۱۰ ﺳﺎﻝ ﻣﻨﺘﻬﻲ ﺑﻪ ۲۰۲۰ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ۲۰۲۰ ﺑﺎ ﻛﺎﻫﺶ ۴۴,۳ ﺩﺭﺻﺪی ﺍﺭﺯﺵ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩی ﻳﺎﺭﺍﻧﻪﻫﺎی ﺍﻧﺮﮊی ﺑﻪ ﺗﻔﻜﻴﻚ ﺍﻧﻮﺍﻉ ﺳﻮﺧﺖ ﺍﺯ ﺳﺎﻝ ۲۰۱۰ ﺗﺎ ۲۰۲۰ (ﻣﻴﻠﻴﺎﺭﺩ ﺩﻻﺭ، ﺍﺳﻤﻲ)
یارنه‌‌های فسیلی در ایران
ﺳﺮﺍﻧﻪ ﻛﻞ ﻳﺎﺭﺍﻧﻪﻫﺎی ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﻣﺼﺮﻑ ﺳﻮﺧﺖ ﻓﺴﻴﻠﻲ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ۲۰۲۰ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺍﻓﺖ ﺣﺪﻭﺩ ۶۴ ﺩﺭﺻﺪی ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﻝ ۲۰۱۹ ﺑﻪ ﺣﺪﻭﺩ ۳۵۳ ﺩﻻﺭ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻣﻴﺰﺍﻥ، ﻳﺎﺭﺍﻧﻪ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻲ ﺑﻪ ﻣﺼﺮﻑ ﻓﺮﺁﻭﺭﺩﻩﻫﺎی ﻧﻔﺘﻲ (ﺑﺎ ﺳﻬﻢ ﺣﺪﻭﺩ ۴۲ ﺩﺭﺻﺪی) ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﺳﻬﻢ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﺍﺧﺘﺼﺎﺹ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﺳﺖ.
ﭘﺲ ﺍﺯ ﻓﺮﺁﻭﺭﺩﻩﻫﺎی ﻧﻔﺘﻲ، ﺳﺮﺍﻧﻪ ﻳﺎﺭﺍﻧﻪ ﻣﺼﺮﻑ ﮔﺎﺯ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑﺎ ﺳﻬﻢ ۴۱ ﺩﺭﺻﺪی ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺭﺩ. ﺳﺮﺍﻧﻪ ﻳﺎﺭﺍﻧﻪ ﻣﺼﺮﻑ ﺑﺮﻕ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ۲۰۲۰ ﺣﺪﻭﺩ ۱۷ ﺩﺭﺻﺪ ﺍﺯ ﻛﻞ ﻳﺎﺭﺍﻧﻪ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻲ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﺣﻮﺯﻩ ﻣﺼﺮﻑ ﺳﻮﺧﺖﻫﺎی ﻓﺴﻴﻠﻲ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺳﺎﻝ ﺭﺍ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲﺩﻫﺪ؛ ﺍﮔﺮﭼﻪ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻛﻠﻲ، ﺍﺯ ﺳﺎﻝ ۲۰۱۴ ﺑﺎ ﺍﻓﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪﺍی ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ.
ﺷﺎﻳﺎﻥ ﺫﻛﺮ ﺍﺳﺖ ﺳﺮﺍﻧﻪ ﻳﺎﺭﺍﻧﻪ ﻣﺼﺮﻑ ﻓﺮﺁﻭﺭﺩﻩﻫﺎی ﻧﻔﺘﻲ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ۲۰۱۹ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﻣﻴﺰﺍﻥ ﺳﺮﺍﻧﻪ ﻳﺎﺭﺍﻧﻪ ﻃﻲ ۱۰ ﺳﺎﻝ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮﺩﻩ؛ یعنی ۶۲۸ دلار! این مقدار ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ۲۰۲۰ ﺑﺎ ﺍﻓﺖ ۷۶ ﺩﺭﺻﺪی ﻣﻮﺍﺟﻪ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺑﻪ ۱۴۹ ﺩﻻﺭ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﻛﻪ ﻋﺎﻣﻞ ﺍﺻﻠﻲ ﺁﻥ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﻗﻴﻤﺖ ﺑﺮﺧﻲ ﺣﺎﻣﻞﻫﺎی ﺍﻧﺮﮊی ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻨﺰﻳﻦ (در ﺁﺑﺎﻥ ۱۳۹۸) ﺍﺳﺖ.
کرونا و احیای جهان
سازمان جهانی انرژی کمتر به اصلاح رویه‌های یارانه‌ای و مدیریتی مربوط به سوخت‌های فسیلی در آینده نزدیک امید داشت اما شیوع بیماری کرونا و تحولات غیرمنتظره‌ای که این پدیده به دنبال داشت، یکباره موجب کاهش مصرف سوخت فسیلی و کاهش میزان یارانه‌های پرداختی دولت‌هابه مصرف این نوع انرژی شد. اتفاقی که شاید لازم بود تا سال‌های طولانی برای تحقق آن صبر و البته برنامه‌ریزی کرد.
با این حال در حدود دو سال، به شکلی ناگهانی این اتفاق افتاد و حالا سازمان بین المللی انرژی امیدوار است با کمک این تجربه مانور گونه، در آینده نزدیک الگوی مصرف سوخت را متحول کند.